Dünya iqlim dəyişikliyi ilə bağlı təcili problemlə mübarizə apararkən, dövlətlər dayanıqlı gələcəyə doğru yol açmaq üçün bir araya gəlməlidir. Bu dövlətlər arasında Azərbaycan həlledici nöqtədə dayanır və bu təhlükə ilə mübarizə üçün qlobal səylərdə mühüm rol oynamağa hazırdır. 2024-cü il Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İqlim Dəyişikliyi Konfransı (COP29) qlobal səhnədə mühüm hadisədir və bu il Azərbaycan ona ev sahibliyi etmək şərəfinə layiq görülüb. Dünya iqlim dəyişikliyi ilə bağlı təcili zərurətlə mübarizə apararkən Bakının bu konfransdakı rolu və baxışı çox vacibdir.
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 109-cu maddəsinin 32-ci bəndini rəhbər tutaraq, iqlim dəyişmələrinə qarşı qlobal mübarizədə beynəlxalq həmrəyliyin gücləndirilməsi məqsədilə Azərbaycan Respublikasında 2024-cü il “Yaşıl dünya naminə həmrəylik ili” elan edilib. Azərbaycanın 2030-cu ilə qədər sosial-iqtisadi inkişafa dair beş milli prioritetindən biri “Təmiz ətraf mühit və yaşıl artım ölkəsi” kimi müəyyən edilib. Həmin prioritetə uyğun olaraq, ətraf mühitin sağlamlaşdırılması, yaşıllıqların bərpası və artırılması, su ehtiyatlarından və dayanıqlı enerji mənbələrindən səmərəli istifadənin təmin edilməsi istiqamətində işlər aparılır. Tədbirə hazırlaşan Azərbaycan neft və qaz ixracatçısı kimi “nümunə göstərmək” üçün özünün 1.5 C-yə (qlobal istiləşmə həddinin bu temperaturdan aşağı olması) uyğunlaşdırılmış milli planı üzərində işləyir.
Azərbaycanın bu tədbirə ev sahibliyi etməsi, beynəlxalq nüfuzunu və ekoloji gündəliyə sadiqliyini nümayiş etdirir. Bu, ölkəmizin dünya səhnəsində fəal və nüfuzlu bir oyunçu kimi rolunu gücləndirir. COP29 Azərbaycanın milli və beynəlxalq səviyyədə iqlim dəyişikliyi probleminin həllinə töhfə vermək səylərinə olan beynəlxalq ictimaiyyətin etimadının təzahürüdür.
Qlobal istixana qazı emissiyalarına nisbətən cüzi töhfəsinə baxmayaraq, Azərbaycan iqlim dəyişikliyinin təsirlərindən sığortalanmayıb. Azərbaycanın mövcud iqlim hədəfi - 2030-cu ilə qədər istixana qazı emissiyalarının 35% və 2050-ci ilə qədər 40% azaldılması - elm adamlarının tövsiyə etdiyi xalis sıfır hədəfindən aşağıdır. Ekstremal hava hadisələrindən kənd təsərrüfatı nümunələrinin dəyişməsinə qədər ölkə proaktiv həllər tələb edən bir sıra zəifliklərlə üzləşir. Üfüqdə qarşıdan gələn Tərəflərin Konfransı (COP29) ilə Azərbaycanın iqlim dəyişikliyi ilə bağlı öhdəliyini nümayiş etdirmək və davamlı və aşağı karbonlu gələcəyə baxışını göstərmək üçün unikal imkan var.
Azərbaycanın iqlim fəaliyyətinə yanaşmasının mərkəzində həm təsirin azaldılması, həm də uyğunlaşma tədbirlərini əhatə edən çoxşaxəli strategiya dayanır. Təsirlərin azaldılması cəbhəsində ölkə emissiyaların azaldılması, bərpa olunan enerji mənbələrinə keçid və enerji səmərəliliyinin artırılması üçün iddialı hədəflər qoymağa hazırdır. Bərpa olunan enerji texnologiyalarını tətbiq etməklə və müxtəlif sektorlar üzrə davamlı təcrübələri təşviq etməklə Azərbaycan iqtisadi artımı və inkişafı dəstəkləyərkən öz karbon izini cilovlamağı hədəfləyir. Ölkə dəyişən iqlimin təsirlərinin öhdəsindən gəlmək üçün davamlı infrastruktura, davamlı kənd təsərrüfatı təcrübələrinə və su idarəetmə sistemlərinə sərmayə qoyur. Azərbaycan öz adaptasiya qabiliyyətini gücləndirməklə öz icmalarını, ekosistemlərini və iqtisadiyyatını iqlim dəyişikliyinin yaratdığı artan təhlükələrdən qorumağa çalışır. İşğaldan azad edilmiş Qarabağ və Şərqi Zəngəzur, eləcə də Naxçıvan Muxtar Respublikası yaşıl enerji zonası elan olunmuşdur. Azad edilmiş ərazilərdə həyata keçirilən genişmiqyaslı bərpa və yenidənqurma prosesində ətraf mühitin qorunması prioritetdir. Həmin ərazilərdə “ağıllı şəhər”, “ağıllı kənd” kimi innovativ yanaşmalar tətbiq edilir, ekosistem bərpa olunur.
Bundan başqa, Azərbaycan iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə beynəlxalq əməkdaşlığın vacibliyini qəbul edir. İnkişaf etməkdə olan bir ölkə olaraq, təsirlərin azaldılması və uyğunlaşma tədbirlərinin həyata keçirilməsi üçün qlobal ictimaiyyətin dəstəyinə və köməyinə ehtiyac olduğunu qəbul edir. COP29-da Azərbaycan iqlimə davamlılıq səylərini gücləndirmək üçün resurslara bərabər çıxış, texnologiya transferi və maliyyə yardımını müdafiə edəcək.
Bu yolda ölkədə böyük bir həmrəylik nümayiş olunur. Nümunə olaraq Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti davamlı layihələr həyata keçirir. 2024-cü ilin Prezident İlham Əliyev tərəfindən “Yaşıl dünya naminə həmrəylik ili” elan edilməsini nəzərə alaraq, Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetində 2024 “Yaşıl UNEC” ili elan olunmuşdur. UNEC-in rektoru professor Ədalət Muradov 2030-cu ilədək “yaşıl universitet”ə keçidi hədəfləyən UNEC-də “yaşıl iqtisadiyyat”la bağlı görülən işlərdən də söz açıb. İlk dəfə olaraq, “yaşıl iqtisadiyyat” ixtisası üzrə magistratura proqramının hazırlanacağını vurğulayıb.
UNEC, “Yaşıl dünya naminə həmrəylik ili” çərçivəsində beynəlxalq elmi konfranslar təşkil edib. Bu konfranslar, iqlim dəyişmələri, yaşıl enerji, ətraf mühit və dayanıqlı enerji istifadəsi kimi mövzuları əhatə edir. Bir nümunə kimi, Sumqayıt Dövlət Universiteti Ekologiya kafedrasının təşkilatçılığı ilə “İqlim dəyişmələri - Yaşıl enerji resurslarının yaradılması zərurəti” mövzusunda və UNEC-in SABAH qruplarında COP29-a həsr olunan "Qlobal iqlim dəyişiklikləri və onun iqtisadiyyata təsiri" mövzusunda seminar keçirilib. 27-29 fevral tarixlərində UNEC Rəqəmsal Könüllülər Təşkilatının təşəbbüsü və Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin tərəfdaşlığı ilə UNEC-də “Green Energy UNEC Days” adlı layihə həyata keçirilib. Layihə çərçəvəsində Tələbə Həmkarlar İttifaqı Komitəsinin (THİK) və Tələbə Elmi Cəmiyyətinin (TEC) təşkilatçılığı ilə "Eko-İnnovasiya Çağırışı: Gələcəyi Davamlı Yaşıllaşdırma" mövzusunda tələbələr arasında “Xəmsə” intellektual yarışı keçirilib. Tələbələrin maraqla qatıldığı layihənin növbəti mərhələsi isə “Yaşıl Enerji Sərhədi: Dayanıqlı Enerji üzrə Elmi Tədqiqat Müsabiqəsi” olub. Müsabiqədə uğurla iştirak edən və qalib olan tələbələrə mükafatlar təqdim edilib. Layihənin “Yaşıl yaradıcılıq" mövzusuna həsr olunan mərhələsində isə UNEC tələbələrinin yaşıl ekologiyaya həsr etdikləri bir-birindən maraqlı əl işləri sərgilənib, eyni zamanda ədəbi-bədii tədbir keçirilib.
Bu layihələr, Azərbaycanın milli, regional və qlobal səviyyədə ətraf mühitin qorunması və iqlim dəyişikliklərinin qarşısının alınması işinə verdiyi önəmi təsdiqləyir. Həmçinin, BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyası (COP29) Azərbaycanda keçirilməsi ilə bağlı qərar, ölkəmizin bu sahədəki tədbirlərə olan təqdirini göstərir. Ətraf mühitin qorunması və yaşıl inkişaf üçün atılan addımlar, Azərbaycanın sürətli və məqsədəuyğun inkişafına töhfədir.
Nəticə olaraq, Azərbaycanın COP29-da verdiyi mesajın mərkəzində ekoloji mühafizə ilə iqtisadi rifah arasında tarazlıq yaradan davamlı inkişafa sadiqlik dayanır. İqlim mülahizələrini siyasət quruculuğu proseslərinə inteqrasiya etməklə, innovasiyaları və əməkdaşlığı təşviq etməklə Azərbaycan daha yaşıl və daha möhkəm gələcəyə doğru kurs təyin etmək məqsədi daşıyır. Dünya COP 29 üçün toplaşarkən, Azərbaycanın iqlim dəyişikliyi ilə qlobal mübarizədə rolu özünü dayanıqlı gələcəyə baxışını ifadə edərək, beynəlxalq əməkdaşlıq və dəstəyi müdafiə etməklə, dövrümüzün ən böyük problemlərindən birinin həlli üçün kollektiv səylərə mənalı töhfə verməklə göstərir. Azərbaycan qətiyyət, innovasiya və həmrəyliklə gələcək nəsillər üçün iqlimə davamlı gələcəyə doğru yol cızmağa hazırdır.
Zanbaq Şirinova,
Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin (UNEC), SABAH Mərkəzinin “Maliyyə” ixtisası üzrə 3-cü kurs tələbəsi
