Qlobal ekoloji problemlər müasir dünyada daha kəskin və aktuallaşır. Hər il dünyada insanlar iqlim dəyişikliyi, su və havanın çirklənməsi, heyvan və bitki növlərinin nəslinin kəsilməsi və digər ciddi ekoloji problemlərlə üzləşirlər. COP 29, beynəlxalq əməkdaşlıq və qlobal problemlərin həlli üçün strategiyaların müzakirəsi çərçivəsində dünyada ekoloji vəziyyətin yaxşılaşdırılması üçün bir sıra həll yolları hazırlamaq mümkündür. Əsas fəaliyyət istiqamətlərindən biri təbii ehtiyatlardan davamlı istifadəyə keçid ola bilər. Bura ekoloji beynəlxalq müqavilələrin ratifikasiyası və riayət edilməsi, alternativ enerji mənbələrinin inkişafı, enerji səmərəliliyinin artırılması və atmosferə zərərli maddələrin emissiyasının azaldılması daxildir.
Digər mühüm həll yolu təbiətin mühafizəsi sahəsində beynəlxalq əməkdaşlığın gücləndirilməsi və təcrübə mübadiləsi ola bilər. COP 29 çərçivəsində ölkələr arasında ekoloji proseslərin tənzimlənməsi üzrə qabaqcıl texnologiyaların və metodların mübadiləsi üçün platforma yaratmaq, həmçinin qlobal səviyyədə konkret problemlərin həlli üçün birgə layihələr hazırlamaq mümkündür.
Bundan əlavə, əhalinin ekoloji problemlərlə bağlı maarifləndirilməsinə və məlumatlandırılmasına diqqət yetirilməsi vacibdir.
Qlobal ekoloji problemlərin həllində əhalinin ekoloji problemlərlə bağlı maarifləndirilməsi və məlumatlandırılması əsas rol oynayır. Cəmiyyətin ekoloji şüurunun artırılması təbiəti qorumağın, ekoloji problemlərə diqqət yetirməyin və ətraf mühitə münasibətdə məsuliyyətli davranışın mənimsənilməsinin vacibliyi haqqında anlayışın formalaşmasına kömək edir.
Ekoloji təhsilin əsas prinsiplərinə aşağıdakılar daxildir:
- Erkən cəlbetmə. Ekoloji mədəniyyətin formalaşmasına uşaqlıqdan başlamaq vacibdir ki, uşaqlar çox erkən yaşlarından təbiətin əhəmiyyətini dərk etsinlər və onu qorumaq üçün hansı addımların atılacağını başa düşsünlər/
- Təhsil proqramına inteqrasiya. Bütün məzunların ətraf mühit məsələləri üzrə ilkin bilik və bacarıqlara malik olmasını təmin etmək üçün ətraf mühit məsələləri məktəb və universitet kurikulumlarına daxil edilməlidir.
- Cəmiyyətin ekoloji şüurunun artırılması. Yetkinlərin ekoloji maarifləndirilməsini və ekoloji cəhətdən məsuliyyətli qərarların qəbul edilməsində iştirakını artırmaq üçün məlumat kampaniyaları, tədbirlər və maarifləndirici proqramlar həyata keçirilməlidir.
- Praktik təlim. Təkcə nəzəri bilikləri çatdırmaq deyil, həm də ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində ekoloji layihələrdə, təbiətin abadlaşdırılması tədbirlərində və digər təşəbbüslərdə iştirak kimi praktiki təcrübə üçün imkanlar yaratmaq vacibdir.
Ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində əsaslı qərarlar qəbul etməyə qadir olan ekoloji məsuliyyətli cəmiyyətin yaradılmasında təhsil və maarifləndirmə mühüm rol oynayır. Ona görə də əhalinin ekoloji savadının inkişafı qlobal ekoloji problemlərə qarşı mübarizədə prioritet istiqamətlərdən biri olmalıdır.
Planet sakinlərinə ekoloji təmiz davranış qaydalarının öyrədilməsi, ekoloji mədəniyyətin və şüurlu istehlakın inkişafı qlobal ekoloji problemlərin potensial həllinə çevrilə bilər. Ekoloji maarifləndirmə və əhali arasında ekoloji problemlər haqqında məlumatlılığın artırılması istehlakçı vərdişlərində və davranışlarında ekoloji cəhətdən daha məsuliyyətli münasibətə doğru dəyişikliklərə səbəb ola bilər
Uşaq bağçalarından tutmuş universitetlərə qədər bütün səviyyələrdə təhsil müəssisələrində ekologiya və davamlı inkişaf üzrə təhsil proqramları tətbiq edilməlidir. İnsanların gənc yaşlarından təbiəti mühafizə etməyin vacibliyini dərk etmələri və ekoloji cəhətdən əsaslandırılmış qərarlar qəbul etmələri vacibdir.
Bundan əlavə, geniş ictimaiyyət üçün ətraf mühitin çirklənməsi, enerjiyə qənaət, tullantıların təkrar emalı və digər ekoloji aspektlər problemləri haqqında məlumatlılığın artırılmasına yönəlmiş məlumat kampaniyaları və tədbirlərin keçirilməsi məqsədəuyğundur.
Ekoloji mədəniyyətin inkişafına ekoloji təşəbbüslərin, şəhərlərin davamlı inkişafı proqramlarının dəstəklənməsi və inkişafı, ekologiya sahəsində ictimai təşkilatların və vətəndaş təşəbbüslərinin fəallığının artırılması da daxildir.
Davamlı inkişaf prinsiplərinə əsaslanan şüurlu istehlak bəşəriyyətin ətraf mühitə mənfi təsirini azaltmağa kömək edəcəkdir. Ekoloji cəhətdən təmiz məhsulların alınması, enerjiyə qənaət edən texnologiyalara keçid və bərpa olunan enerji mənbələrindən istifadə bizim həyat tərzimizi daha ekoloji cəhətdən təmiz hala gətirməyin yollarıdır.
Əhalinin ekoloji mədəniyyətinin maarifləndirilməsi və inkişafı, o cümlədən şüurlu və məsuliyyətli istehlak qlobal ekoloji problemlərin həllinin əsas yoluna və planetimiz üçün dayanıqlı və həyat qabiliyyətli gələcək yaratmaq yoluna çevrilə bilər.
Beləliklə, ətraf mühit sahəsində beynəlxalq əməkdaşlıq və təcrübə mübadiləsi yolu ilə dünyada ekoloji vəziyyətin yaxşılaşdırılması üçün həll yollarını tapmaq mümkündür. Əsas odur ki, ümumi məqsədə - təbiətin qorunmasına və planetimizin davamlı inkişafının təmin edilməsinə nail olmaq üçün müxtəlif ölkələrin və təşkilatların səylərini birləşdirsin.
Süsən Mürsəlzadə,
Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin (UNEC) Mühəndislik fakültəsinin 4-cü kurs tələbəsi
