Azərbaycanın COP 29-a Sədrliyi: Qlobal Şimal və Cənub Arasında Körpü

Prezident İlham Əliyevin 25 dekabr 2023-cü il tarixli Sərəncamı ilə Azərbaycan Respublikasında 2024-cü ilin “Yaşıl dünya naminə həmrəylik ili” elan edilib. Eyni zamanda, bu ilin payızında ölkəmizdə mötəbər tədbir – BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyası – COP29 keçiriləcək. Bu da onu göstərir ki, Azərbaycan ekoloji çağırışlara qoşulur, həm də beynəlxalq ekoloji problemlərin müzakirə edildiyi bir məkana çevrilir.

Azərbaycanın 2024-cü ildə COP 29-a sədrliyi, həm regional, həm də qlobal səviyyədə mühüm bir hadisədir. İqlim dəyişikliyi ilə mübarizə sahəsində dünya miqyasında atılan addımlarda Azərbaycanın oynayacağı rol, həm ölkəmizin qlobal miqyasda nüfuzunu artırır, həm də Qlobal Şimal və Qlobal Cənub arasında körpü funksiyasını yerinə yetirir. Bugün,  Azərbaycanın COP 29-a sədrliyinin əhəmiyyəti, bu rolda qarşıya qoyulan hədəflər və Qlobal Şimal və Qlobal Cənub arasında körpü rolunun necə həyata keçiriləcəyi məsələlərinə toxunulacaq.

COP (Conference of the Parties), Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İqlim Dəyişikliyi Çərçivə Konvensiyasına (UNFCCC) tərəfdar olan ölkələrin nümayəndələrinin qatıldığı illik toplantıdır. Bu zirvələrdə iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə məqsədi ilə qlobal səviyyədə razılaşmalar və qərarlar qəbul edilir. COP zirvələri, Kioto protokolu, Paris Sazişi kimi mühüm qlobal müqavilələrin imzalanmasına və həyata keçirilməsinə zəmin yaradır.

COP 29, Azərbaycanın iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə sahəsində liderlik edəcəyini və beynəlxalq ictimaiyyətlə sıx əməkdaşlıq edəcəyini göstərir. Bu sədrlik, Azərbaycanın Qlobal Şimal və Qlobal Cənub ölkələri arasında bir vasitəçi və körpü rolunu oynamasına imkan yaradır.

Qlobal Şimal və Qlobal Cənub, dünya ölkələrini inkişaf səviyyələrinə görə iki qrupda təsnif edən anlayışlardır. Qlobal Şimal əsasən inkişaf etmiş, sənayeləşmiş və yüksək gəlirli ölkələri əhatə edir. Bunlar arasında ABŞ, Kanada, Qərbi Avropa ölkələri, Yaponiya və Avstraliya kimi ölkələr var. Qlobal Cənub isə inkişaf etməkdə olan, aşağı və orta gəlirli ölkələri əhatə edir. Bu ölkələr arasında Afrika, Asiya, Latın Amerikası və Karib dənizi bölgələri ölkələri yer alır.

Azərbaycanın COP 29-a sədrliyi, 2024-cü ilin ən mühüm hadisəsi və ölkənin yaşıl iqtisadiyyata keçid strategiyasının məntiqi davamı kimi qiymətləndirmək olar.Ölkəmizin qlobal səviyyədə iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə liderlik etmək niyyətini göstərir. Bu rol bir neçə əsas hədəfi əhatə edir:

Azərbaycanın sədrliyi ilə COP 29, qlobal iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə yeni təşəbbüslər və layihələr irəli sürməyi hədəfləyir. Bu, xüsusilə Qlobal Cənub ölkələri üçün vacibdir, çünki bu ölkələr iqlim dəyişikliyinin təsirlərindən daha çox əziyyət çəkirlər.

COP 29 çərçivəsində bərpa olunan enerji mənbələrinin istifadəsi və yayılması sahəsində yeni təşəbbüslərin həyata keçirilməsi planlaşdırılır. Bu, həm Qlobal Şimal, həm də Qlobal Cənub ölkələri üçün enerji təhlükəsizliyini təmin etməyə və karbon emissiyalarını azaltmağa kömək edəcək.

Qlobal Cənub ölkələrinə texnologiya transferi və maliyyə dəstəyi təmin edərək, bu ölkələrin iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə sahəsində daha səmərəli tədbirlər həyata keçirməsinə kömək etmək.

Azərbaycanın COP 29-a sədrliyi, ətraf mühitin qorunması və biomüxtəlifliyin saxlanılması sahəsində qlobal səyləri birləşdirəcək. Bu, Qlobal Şimal və Qlobal Cənub ölkələri arasında ekoloji balansın təmin edilməsinə kömək edəcək.

Azərbaycanın coğrafi mövqeyi və iqtisadi inkişaf səviyyəsi, onu Qlobal Şimal və Qlobal Cənub arasında körpü rolunu oynamaq üçün ideal bir namizəd halına gətirir. Bu rol bir neçə əsas istiqamət üzrə həyata keçirilə bilər:

Azərbaycan, Qlobal Şimal və Qlobal Cənub ölkələri arasında diplomatik əlaqələri gücləndirərək, iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə sahəsində qarşılıqlı anlaşma və əməkdaşlığı artırmağa kömək edə bilər. Bu, müxtəlif ölkələrin maraqlarının nəzərə alınmasını və qlobal səviyyədə ortaq həllərin tapılmasını təmin edəcək.

Azərbaycan, inkişaf etmiş ölkələrin iqlim dostu texnologiyalarını və innovasiyalarını inkişaf etməkdə olan ölkələrə ötürməklə, onların iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə potensialını artırmağa kömək edə bilər. Bu, bərpa olunan enerji, enerji səmərəliliyi və digər ekoloji texnologiyalar sahəsində mümkündür.

Azərbaycan, Qlobal Şimal və Qlobal Cənub arasında maliyyə resurslarının daha ədalətli paylanmasını təmin etmək üçün səylər göstərə bilər. Bu, iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə üçün lazımi maliyyə dəstəyinin təmin edilməsini və bu sahədə ədalətin təmin olunmasını mümkün edəcək.

Azərbaycan, Qlobal Şimal və Qlobal Cənub ölkələri arasında təhsil və maarifləndirmə sahəsində körpü rolunu oynayaraq, iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə daha geniş kütlələrin məlumatlandırılmasına kömək edə bilər. Bu, xüsusilə gənclər arasında ekoloji biliklərin artırılmasına və davamlı inkişaf məqsədlərinin təbliğinə töhfə verəcək.

Azərbaycan, iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə sahəsində mühüm təcrübəyə malikdir. Ölkəmiz, bərpa olunan enerji mənbələrinin inkişaf etdirilməsi, enerji səmərəliliyinin artırılması və ətraf mühitin qorunması sahəsində bir sıra mühüm addımlar atıb. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin Sərəncamı ilə 2024-cü il Azərbaycanda “Yaşıl dünya naminə həmrəylik ili” elan edilib.

“Azərbaycan neft-qaz ölkəsi kimi bu sahədə də özünü göstərəcəkdir və dünyada hər kəs bir daha görəcək ki, bizim gündəliyimiz yaşıl enerji ilə bağlıdır. Yaşıl enerji növlərinin yaradılması və yaşıl enerjinin dünya bazarlarına nəqli hazırda bizim enerji siyasətimizin prioritetidir. Bu, reallıqdır və bütün dünya bunu bir daha görəcək”, – deyə Prezident İlham Əliyev ötən il dekabrın 15-də COP29-un ölkəmizdə keçirilməsi ilə əlaqədar müşavirədə vurğulayıb.

Azərbaycan, günəş və külək enerjisi sahəsində bir sıra layihələr həyata keçirir. Xüsusilə, Abşeron yarımadasında və Xəzər dənizində külək enerjisi potensialı yüksəkdir və bu sahədə yeni layihələr həyata keçirilməkdədir. Bununla yanaşı, Azərbaycan hökuməti tərəfindən 2021-ci ilin noyabr ayında Qlazqo şəhərində keçirilmiş BMT-nin İqlim Dəyişikliyi Konfransında ölkəmiz 1990-cı illə müqayisədə 2030-cu ilə qədər istixana qazlarının miqdarını 35 faiz azaldılmasını hədəfləyir. 2030-cu ildən sonra isə daha iddialı hədəf müəyyən edilib ki, bu da 2050-ci ilə qədər istixana qazlarının miqdarını 40 faiz azaldılmasını və işğaldan azad edilmiş ərazilərdə “xalis sıfır emissiya” zonası yaradılması niyyəti bəyan edilmişdir. Bu da öz növbəsində işğaldan azad edilmiş ərazilərin yaşıl enerji zonasına çevrilməsinə töhfəsini verəcəkdir.

Azərbaycan, enerji səmərəliliyini artırmaq məqsədi ilə müxtəlif proqramlar həyata keçirir. Bu, xüsusilə sənaye və nəqliyyat sektorlarında enerjidən daha səmərəli istifadə edilməsini təmin edir. Ölkəmiz inkişaf etmiş və texnologiyalara sahib ölkələrlə yüksək şəkildə əməkdaşlıq edir, təcrübə və məlumat mübadiləsi həyata keçirir. Enerji və texnoloji inkişafın vəhdətini təşkil etməklə, enerji və ekoloji təhlükəsizlik problemlərini həll edə, istilik effekti yaradan qazların miqdarını azalda, həmçinin  iqlim dəyişikliklərinin təsirlərini yumşalda, hər kəsin dayanıqlı, etibarlı və təmiz enerjiyə əlçatanlığını təmin edə bilərik.

Ətraf mühitin qorunması və biomüxtəlifliyin saxlanılması sahəsində ölkəmiz bir sıra mühüm layihələr həyata keçirir. Milli parklar və təbiət qoruqlarının yaradılması, su və torpaq resurslarının idarə edilməsi sahəsində irəliləyişlər əldə olunub.

Azərbaycan, iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə sahəsində beynəlxalq əməkdaşlığa böyük önəm verir. Ölkəmiz, BMT-nin iqlim dəyişikliyi üzrə çərçivə konvensiyasına tərəfdar ölkə olaraq, Paris Sazişi kimi qlobal müqavilələrin həyata keçirilməsində fəal rol oynayır, BMT-nin iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə proqramlarına dəstək verir və bu sahədə beynəlxalq səviyyədə əməkdaşlıq edir.

Azərbaycan, Qafqaz və Mərkəzi Asiya regionlarında iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə sahəsində regional əməkdaşlıq təşəbbüslərinə qatılır. Bu, region ölkələri arasında təcrübə mübadiləsi və birgə layihələrin həyata keçirilməsini təmin edir.

Azərbaycan, müxtəlif beynəlxalq iqtisadi təşkilatlarla əməkdaşlıq edərək, yaşıl iqtisadiyyatın inkişafını dəstəkləyir. Bu, xüsusilə Dünya Bankı, Beynəlxalq Valyuta Fondu və digər maliyyə qurumları ilə əməkdaşlıq sahəsində mümkündür

Azərbaycanın COP 29-a sədrliyi, ölkəmizin iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə sahəsində liderlik etmək niyyətini və qlobal miqyasda nüfuzunu artırmaq məqsədini əks etdirir. Bu sədrlik, Azərbaycan üçün Qlobal Şimal və Qlobal Cənub arasında körpü rolunu oynamaq və bu sahədə qlobal səylərə töhfə vermək üçün mühüm bir fürsətdir.

Azərbaycan, iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə sahəsində əldə etdiyi təcrübə və beynəlxalq əməkdaşlıq sahəsində qazandığı uğurlarla, bu rolu uğurla yerinə yetirəcək. Qlobal Şimal və Qlobal Cənub arasında qarşılıqlı anlaşma və əməkdaşlığın artırılması, texnologiya və innovasiya transferi, maliyyə resurslarının səfərbər edilməsi və təhsil-maarifləndirmə sahəsində körpü rolunu oynamaqla, Azərbaycan qlobal səviyyədə davamlı inkişaf məqsədlərinə çatmağa kömək edəcək. Prezident İlham Əliyev, həmçinin iqlim maliyyələşdirilməsinin COP29-un əsas mövzusuna çevriləcəyini, Azərbaycanın da bu xüsusda qlobal Şimal və Cənub arasında birliyə nail olmaq istiqamətində səylərini davam etdirəcəyini də söyləyib. Dövlətimizin başçısının bu cür görüşlərdə tez-tez iştirak etməsi Azərbaycanın iqlim dəyişmələri ilə mübarizədəki aktivliyini bir daha təsdiqləyir. Bütün bunların fonunda bir daha deyə bilərik ki, Azərbaycan BMT-nin Dayanıqlı İnkişaf Məqsədlərinin (DİM) təmin olunması və iqlim dəyişmələri ilə mübarizə üzrə üzərinə götürdüyü bütün öhdəliklərə sadiqlik nümayiş etdirir.

Azərbaycanın COP 29-a sədrliyi, həm ölkəmiz, həm də dünya üçün mühüm bir hadisədir. Bu rol, iqlim dəyişikliyi ilə mübarizə sahəsində qlobal səyləri birləşdirəcək və daha ədalətli, dayanıqlı bir gələcək qurmağa töhfə verəcək. Gələcəyin qurulmasında Azərbaycanın bu mühüm rolu, iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə qlobal liderlik və məsuliyyət nümunəsi olacaq.

Orucova Leyla,
UNEC Qiyabi və Əlavə Təhsil Mərkəzi 1-ci kurs tələbəsi